(+48) 789 171 447
office@tlumaczymy.org
Literacka Nagroda Nobla jest jednym z najbardziej prestiżowych i cenionych wyróżnień w dziedzinie literatury na świecie. W 2023 roku Szwedzka Akademia uhonorowała Jona Fossego, norweskiego pisarza i dramaturga.
Literacka Nagroda Nobla jest symbolem doskonałości i narzędziem promocji kultury literackiej na arenie międzynarodowej, honoruje nie tylko samych twórców, ale i ich wkład w rozwój kultury, wywołując przy tym często kontrowersje, ale i zainteresowanie międzynarodowej społeczności literackiej.
W 2023 roku Nagroda Nobla w dziedzinie literatury trafiła do wyjątkowego pisarza. Jon Fosse nie jest prawdopodobnie tak powszechnie znany jak autorzy poczytnych kryminałów czy powieści fantasy, ale dzieła Fossego należą do tych, które faktycznie wzbogacają świat literatury. Jon Fosse od kilku lat znajdował się w gronie faworytów do Nagrody Nobla. W 2023 roku Komitet Noblowski nareszcie nagrodził wybitnego Norwega.
Decyzja noblowskiego jury
5 października 2023 roku sekretarz Akademii w Sztokholmie Mats Malm ogłosił, że laureatem literackiej Nagrody Nobla zostaje Jon Fosse i przekazał, że nagrodę przyznano za „nowatorskie sztuki i prozę, które dają wyraz temu, co niewypowiedziane”.
Największym dziełem norweskiego pisarza jest siedmioczęściowa powieść „Septologia„, której dwa pierwsze tomy ukazały się w Polsce całkiem niedawno (wrzesień 2023). Za jej tłumaczenie odpowiada Iwona Zimnicka, ceniona tłumaczka literatury duńskiej i norweskiej. Warto przy okazji wspomnieć, że Fosse pisze w nynorsk – to jeden z dwóch oficjalnych standardów piśmienniczych języka norweskiego. Drugim jest bokmål, dużo bardziej popularny.
Sam Noblista stwierdził, że przyznana mu nagroda jest równocześnie nagrodą dla języka, w którym pisze. Jon Fosse tworzy nie tylko powieści, ale także książki dla dzieci, sztuki teatralne i poezję. Jego twórczość tłumaczono na ponad 40 języków świata.
Polski literacki Nobel
Przypomnijmy, że ta nagroda jest najbardziej „polską” spośród tych przyznawanych przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk. Do tej pory polscy twórcy otrzymali ją pięciokrotnie: Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018).
Niektórzy do tej grupy zaliczają także Isaaca Bashevisa Singera, który został laureatem nagrody w 1978 roku. Pisarz co prawda urodził się w Polsce, w Leoncinie, wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego, to jednak większość życia spędził w Stanach Zjednoczonych i z tego też powodu jest uznawany przez noblowski komitet za pisarza amerykańskiego.
Przyznawana od 1901 roku nagroda to marzenie wielu pisarzy, dramaturgów, poetów. Zaszczytu dostąpią nieliczni. Zwycięzca otrzymuje nie tylko sławę, ale również nagrodę finansową, co często stanowi znaczące podparcie finansowe dla dalszej pracy twórczej. Jednak jak w przypadku innych nagród – pokojowej, z dziedziny fizyki czy z medycyny – liczy się przede wszystkim prestiż, bo Nagroda Nobla to wyraz uznania i trwałe zapisanie się w historii złotymi zgłoskami.
Pamiętajmy także o tłumaczach literatury, bo bez nich nie mielibyśmy możliwości poznania wielu dzieł. Tłumaczenia literackie (w tym na przykład tłumaczenie poezji) to wyjątkowo ciężki kawałek chleba, więc tym bardziej korzystajmy z możliwości sięgnięcia po „noblowską” książkę przełożoną na nasz ojczysty język. Na pracy tłumaczy wszyscy korzystamy – my poznajemy nowe dzieła, a pisarze czy poeci wychodzą ze swoją twórczością daleko poza granice swojego kraju i swojego języka.